مدیریت ریسک سرمایه گذاری

چگونه ریسک سرمایه گذاری در بورس را مدیریت کنیم؟

کارشناس بازار سرمایه گفت: همواره ریسک بخش لاینفک یک سرمایه گذاری است و البته ابزار‌های مدیریت ریسک بسیار متنوع هستند.

مهدی قلی پور کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که چه ابزار‌هایی برای کاهش ریسک در بازار وجود دارد؟ بیان کرد: ریسک بخش لاینفک یک سرمایه گذاری است و هر دارایی مالی و هر گونه سرمایه گذاری را بر اساس دو معیار ریسک و بازده آن و نقش آن دارایی در کاهش ریسک می‌توان ارزیابی کرد.

او افزود: ریسک را نمی‌توان حذف کرد، ولی کنترل ریسک نسبت به بازده انتظاری یا مطلوب انجام می‌پذیرد. استراتژی مشخص و یکسانی برای مدیریت ریسک وجود ندارد، چرا که انسان‌ها درجات متنوعی از ریسک گریزی را دارند و بهترین تدبیر این است که در سطح ریسک گریزی هر فرد بهترین دارایی با بازده مناسب انتخاب شود.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: نکته اساسی در مدیریت سرمایه گذاری فرض ریسک گریز بودن همه سرمایه گذاران، ولی با درجات مختلف است. ریسک گریز بودن به این معنی است که انسان‌ها صرفا دنبال سرمایه گذاری‌هایی می‌روند که شانس موفقیت و کسب بازده بیشتر از شانس یا احتمال زیان است. اگر یک فرصت کسب بازده به نحوی باشد که احتمال زیان بیشتر از احتمال کسب سود باشد، در حوزه گمبلینگ یا قمار قرار می‌گیرد که هم از نظر شرع مبین اسلام حرام و کاری عبث است و هم از نظر منطق اقتصادی سرمایه گذاری محسوب نمی‌شود.

دو نوع ریسک وجود دارد

قلی پور در ادامه بیان کرد: در بازار‌های مالی فعالان حسب این که سفته بازی می‌کنند یا سرمایه گذاری بلند مدت یا ترکیبی از هر دو از ریسک گریزی کم تا ریسک گریزی زیاد درجه بندی می‌شوند. ریسک‌ها در کل دو نوع ریسک‌های قابل اجتناب (غیرسیستماتیک یا ریسک خاص) و ریسک‌های بازار (غیرقابل اجتناب یا سیستماتیک) هستند. ریسک بازار را نمی‌توان حذف کرد البته در بازار‌های توسعه یافته با استفاده از ابزار مشتقه می‌توان تا حدی ریسک‌های سیستماتیک یا بازار را هم کنترل کرد، ولی در ایران فعلا چنین امکانی وجود ندارد یا بسیار محدود است.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه اظهار کرد: مدیریت ریسک و کنترل ریسک در بازار سرمایه از دو طریق اول انتخاب استراتژی سرمایه گذاری مناسب و تنوع بخشی دوم استفاده از ابزار‌های مدیریت ریسک انجام می‌گیرد.

ابزار‌های مدیریت ریسک متنوع، ولی کم عمق و حجم در بازار ایران

قلی پور در ادامه گفت: ابزار‌های مدیریت ریسک سرمایه گذاری مدیریت ریسک در بازار‌های سرمایه بسیار متنوع هستند، ولی در ایران علی رغم وجود این بازار عمق و حجم بسیار کمی دارند. ابزار‌های مشتقه موجود در بورس ایران شامل اختیارات خرید و فروش، قرارداد‌های آتی و اوراق تبعی خرید یا فروش سهام (بیمه سهام) هستند؛ این ابزار‌های هم برای دارایی‌ها و هم برای شاخص‌ها و نرخ‌ها قابل انتشار هستند.

او افزود: در رابطه با اوراق اختیار خرید (Call option) این ابزار مالی مشتقه در واقع نوعی قرارداد مالی است که در آن یک طرف مختار به خرید دارایی در آینده‌ای معین به قیمت مشخص است، ولی طرف دوم قرارداد در صورت اعمال اختیار طرف اول متعهد به فروش در آن قیمت است. در صورتی که نرخ دارایی در زمان سررسید کمتر از نرخ درج شده در قرارداد باشد، طرف اول ترجیح می‌دهد که قرارداد خود را اعمال نکند؛ چرا که در صورت تمایل می‌تواند از بازار ارزان‌تر خریداری کند. ولی اگر نرخ بازار بیشتر از نرخ قرارداد باشد، طرف اول حتما قرارداد خود را اعمال می‌کند و به این ترتیب خود را در مقابل افزایش نرخ پوشش داده است در بورس ایران این قرارداد‌ها با نماد شروع شده با ض معامله می‌شوند.

این کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: مورد بعدی اوراق اختیار فروش (Put option) است این قرارداد‌ها مشابه اختیار خرید هستند با این تفاوت که طرف قرارداد خرید اختیار خرید دارد و در مقابل خریدار متعهد به خرید در صورت اعمال اختیار توسط فروشنده است. اختیار‌های فروش در بورس ایران با نماد‌هایی شروع شده با مدیریت ریسک سرمایه گذاری حرف ط معامله می‌شوند.

او در ادامه گفت: در رابطه با اوراق اختیار خرید تبعی و اوراق اختیار فروش تبعی می‌توان بیان کرد که کاملا مشابه اختیار‌های خرید و فروش هستند با این تفاوت که دارنده آن‌ها (خریدار آن‌ها در عرضه اولیه یا هنگام معامله سهام شرکت) امکان معاملات ثانویه ندارند و باید تا سررسید نگهداری کنند. این اوراق معمولا با نمادی معامله (البته صرفا در روز عرضه و یک‌بار) می‌شوند که به نماد شرکت اصلی کلمه تبعی یا ت اضافه شده است. به عنوان مثال نماد «مارون ت. خ» یعنی نماد اختیار فروش تبعی پتروشیمی مارون عرضه مدیریت ریسک سرمایه گذاری شده است.

قلی پور در ادامه بیان کرد: قرارداد‌های آتی مشابه اختیار معامله هستند با این تفاوت که دو طرف قرارداد در سررسید متعهد به اجرای قرارداد در تعداد مشخص هستند و خبری از اختیار یکی از طرفین نیست. هم چنین مکانیزم تصفیه طرفین قرارداد روزانه است، یعنی طرفین باید ۲۰ درصد ارزش معامله در روز قرارداد را به عنوان وجه تضمین در حساب متعلق به خود با قابلیت برداشت و دریافت توسط سپرده گذاری مرکزی پرداخت می‌کند و از فردای شروع قرارداد با توجه به تغییرات نرخ دارایی یا شاخص خاص از حساب طرفین قرارداد برداشت یا واریز می‌شود یعنی روزانه سود و زیان طرفین محاسبه و برداشت یا واریز می‌شود.

او در ادامه افزود: اگر وجه تضمین به کمتر از حد مشخصی برسد طرف قرارداد باید نسبت به شارژ مجدد اقدام کند یا اینکه قراردادش از بین می‌رود و وجه اولیه‌اش را کامل از دست می‌دهد. این قرارداد‌ها با حرف «ج» نمادشان شروع می‌شوند به عنوان مثال «جسی ۰۰۶» نماد اوراق قرارداد آتی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ است با سررسید ۴۰/۰۶/۱۴۰۰ در حجم‌های ۵۰۰ تایی وجود دارد.

حتی با فراهم بودن زیر ساخت‌ها، اما عمق این ابزار بسیار کم است

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که چه ابزار‌هایی برای کاهش ریسک نیاز است که به بازار افزوده شود؟ بیان کرد: از نظر زیرساختی، در حال حاضر برخی از انواع ابزار‌های مشتقه برای سهام وجود دارند، ولی واسطه‌های مالی (بخش خصوصی) که در این بازار در حجم بالا نسبت به اتخاذ موقعیت اقدام کنند یا به طور کل عرضه کننده این اوراق باشند، وجود ندارد به همین دلیل عمق این بازار بسیار کم است.

او افزود: از طرف دیگر دستکاری‌های رگولاتور (سازمان بورس یا سپرده گذاری مرکزی) در مواقع بحرانی که شاهد نوسانات بسیار شدید هستیم اعتماد به این بازار را کاهش داده است به عنوان مثال اتفاقی که برای قرارداد‌های آتی سکه افتاد و این بازار به طور کامل جمع شد. این ابزار‌ها باید در بازار‌هایی مثل ارز و طلا و سایر کالا‌های اساسی هم به ویژه برای کنترل ریسک‌ها فروش و خرید مواد اولیه بنگاه‌های تجاری ارائه شوند.

قلی پور در پایان گفت: نوع ابزار‌ها هم محدودیت دارند و می‌توان ابزار‌های جدیدی مثل اوراق تاخت (برای مبادله جریانات نقدی به جای دارایی به ویژه برای ابزار‌های بدهی) نیز برای بازار تعریف کرد.

مدیریت ریسک به زبان ساده

ما در عصر اطلاعات زندگی می کنیم . مشکل چنین عصری این است که اطلاعات در دسترس ما زیاد و گوناگون است و تمیز آنها از یکدیگر مشکل و چه بسا غیر ممکن است. این کتاب کمک می کند اطلاعات مرتبط با ریسک های مالی و سرمایه گذاری را شناسایی، ارزیابی و طبقه بندی کنیم. چنین کاری، هوش مالی ما را برای غلبه بر ریسک های مختلف در عرصه های تجاری افزایش می دهد و مانع بروز خطا و خسارات و ضرر و زیان می شود و یا آنها را به حداقل می‌رساند. مطالب ارائه شده در این کتاب، در وهله اول برای شرکت ها، بانک ها، بیمه ها، بورس اوراق بهادار، بنگاه های اقتصادی خرد و کلان، موسسات سرمایه گذاری، اساتید و دانشجویان، دست اندرکاران بودجه بندی و دیگر علاقه مندان به سرمایه گذاری مفید است. ولی تنها محدود به آنها نشده بلکه در وهله دوم خواننده می تواند با اندکی تعمیم مباحث آن را در محاسبه ریسک سرمایه گذاری در حوزه های دیگر همچون ارزهای دیجیتال و یا املاک و مستغلات مورد استفاده قرار دهد.

کتاب مدیریت ریسک به زبان ساده در هفت فصل نوشته شده که ترجمه فارسی آن عینا مطابق نسخه زبان مبدا (آلمانی) انجام پذیرفته است. این کتاب پس از چاپ اول در اروپا به دلیل انعکاس فراوان در میان خوانندگان تجدید نظر و تکمیل شده و از سطوح مختلف تحلیل به توضیح مدیریت ریسک علمی، روش ها، چگونگی و کاربرد آن می پردازد. تاکید مولفان آن این است که ماهیت مدیریت ریسک چیزی بسیار فراتر از صرف رعایت دستورالعمل‌ها و مقررات کاری و یا داشتن برنامه برای وقایع ناگوار است. نویسندگان کتاب با استفاده از تعداد زیادی از منابع مهم به همراه اصول مهم نظری در مدیریت ریسک، چارچوبی ملموس برای درک مفهوم مدیریت ریسک به وجود آورده اند. ولی برای اینکه مباحث بیش از حد ذهنی نباشند در فصول آخر چند مثال موردی آمده است که نشان می دهند؛ چگونه مدیریت ریسک و مدیریت شرکت‌ها و بنگاههای اقتصادی (چه سود الویت اصلی آنها باشد یا نباشد) در عمل با یکدیگر مرتبط هستند. دقیقا این مثالهای موردی یکی دیگر از نقاط قوت این کتاب می باشند چرا که خوانندگان را با مباحث صرفا نظری تنها نمی گذارد و بلکه در عمل مثالها و طرح هایی برای اقدام در زمینه مدیریت ریسک ارائه می دهد.

مطالب ارائه شده در وهله اول برای همه انواع شرکت ها (به خصوص شرکتهای پروژه محور)، بانک ها، بیمه ها، بورس و اوراق بهادار، بنگاه های اقتصادی خرد و کلان، موسسات سرمایه گذاری، اساتید و دانشجویان، دست اندر کاران بودجه بندی و دیگر علاقه مندان به امور مالی مفید می باشند. ولی تنها محدود به آنها نشده بلکه در وهله دوم خواننده می تواند با اندکی تعمیم، مباحث آن را در حوزه های دیگر نیز مورد استفاده قرار دهد. به طور خلاصه فراگیری تکنیک ها، تاکتیک ها و روشهای محاسباتی ارائه شده شما را در موارد ذیل یاری می رساند:

مدیریت ریسک علمی، وظایف هسته‌ای و مرکزی شرکت اعم از "سنجش واقعی سودهای" مورد انتظار از یک طرف، و از طرف دیگر ریسک‌ها و خطرات محتمل آن سود ها را در هنگام تصمیم‌گیری‌های مهم و حیاتی شرکت به طور علمی پشتیبانی می نماید. مدیریت ریسک خود سبب اجتناب از بحران ‌می‌شود، پرداخت دیون و تامین هزینه‌ها را تضمین ‌می‌کند، و کمک ‌می‌نماید گزینه‌های مختلف در هنگام سرمایه‌گذاری شناسایی و درباره ریسک‌های یک پروژه قبل پذیرفتن و اجرای آن قضاوت منطقی صورت پذیرد و لذا از ضرر و زیان یا ورشکستگی جلوگیری گردد. به خصوص مدیریت ریسک مدیریت ریسک سرمایه گذاری نقشی مرکزی در موفقیت شرکت به هنگام تغییرات غیر قابل پیش‌بینی در عرصه‌های مختلف اقتصادی و تجاری ایفا می کند.

هدف نخست این کتاب، نشان دادن روندها و سازماندهی مدیریت ریسک است. اما علاوه بر آن، ارتباطات مختلف مدیریت ریسک با دیگر شاخه‌ها همانند نرخ‌گذاری یا مدیریت شرکت‌های سودمحور را نیز واکاوی می‌کند. زیرا به اعتقاد نویسنده، مدیریت ریسک نباید به‌طور منفرد در نظر گرفته شود، چرا که نقشی مهم در جهت‌دهی نرخ‌گذاری‌ها و مدیریت ریسک سرمایه گذاری هدایت هزینه‌های مخارج سرمایه در شرکت‌های سودمحور ایفا ‌می‌کند.

این کتاب در واقع مقدمه و مبانی موضوع مدیریت ریسک را ارائه ‌می‌دهد و مناسب دانشجویانی است که کتاب درسی و مکمّل در این خصوص برای واحدهای خود جستجو ‌می‌کنند. این کتاب چارچوب اصول و محتوای روندهای مدیریت ریسک را مطرح و بررسی ‌می‌کند و اصول نظریه‌های مهم را به‌طور صریح ارائه ‌می‌دهد.

مدیریت سرمایه چیست؟ ارتباط مدیریت سرمایه گذاری و ریسک

مدیریت سرمایه را به روش‌های مختلفی می‌توان معنی کرد، سرمایه‌گذاری‌های شخصی، سرمایه‌گذاری‌های درون سازمانی یا برون‌سازمانی، سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی و… روش‌های مختلفی برای حفظ ارزش پول و سودآوری هستند که همگی به مدیریت نیاز دارند.

رابرت کیوساکی در کتاب مشهور «پدر پولدار و پدر بی‌پول» چهار ربع نقدینگی کارمندی، کسب و کار کوچک، کارآفرین و سرمایه‌گذار را معرفی می‌کند و در تعریف سرمایه‌گذار می‌گوید این افراد کسانی هستند که پولشان برایشان کار می‌کند. درست است که هر شخصی در یکی از این چهار ربع نقدینگی قرار دارد، اما به نظر من همه افراد فارغ از اینکه در کدام ربع هستند، باید شمّ سرمایه‌گذاری و مدیریت آن را داشته باشند.

در این مقاله ابعاد مختلف مدیریت سرمایه را بررسی می‌کنیم و شما بعد از خواندن آن متوجه خواهید شد که هر نوع سرمایه‌ای را باید چگونه مدیریت کنید.

مدیریت سرمایه چیست؟

به طور کلی مدیریت سرمایه علمی است که افراد به کمک آن یاد می‌گیرند استراتژی مناسبی برای مدیریت دارایی‌هایشان بچینند. پایه این استراتژی‌ها بر مبنای ضرب‌المثل‌های «مالت را سفت بچسب، همسایه‌ات را دزد نکن» و «پول پول می‌آورد» بنا می‌شود؛ یعنی مدیران سرمایه باید در وهله اول ارزش سرمایه‌هایشان را حفظ کنند و بعد از آن به دنبال سودآوری باشند.

مدیران کسب و کارها به مدیریت پول موجود در کسب و کارشان هم نیاز دارند و باید قواعد و قوانینی را در این زمینه بدانند. پول هم می‌تواند مانند الکل باشد که فرّار است، به مرور زمان می‌پرد و کم‌تر می‌شود و هم می‌تواند مثل یک بهمن باشد و با گذشت زمان بزرگ و بزرگ‌تر شود. اینکه شما سرمایه خود را به الکل تبدیل می‌کنید یا بهمن، کاملا به نحوه مدیریتتان بستگی دارد. در رابطه با تعریف مدیریت اینجا بیشتر بخوانید.

مدیریت سرمایه در شرایط کنونی کشور ما اهمیت بسیاری دارد، زیرا مرز میان کسب و کارهای سودآور و بیزینس‌های شکست خورده را مشخص ‌می‌کند. مدیران کسب و کارها باید بتوانند جریان مالی شرکتشان را به صورت کامل کنترل کنند، یعنی اطلاعات دقیقی از بودجه‌بندی، هزینه‌ها و سرمایه موجود در سازمانشان داشته باشند و برای رسیدن به اهداف مالی مشخصی که تعیین کرده‌اند، برنامه‌ریزی کنند.

نحوه مدیریت سرمایه در بازارهای مالی

مدیریت سرمایه در بازارهای مالی نام یک کتاب مشهور از بنت ای مکدوول است. هر معامله‌گر در بازار سرمایه یک سبک معاملاتی منحصر به فرد دارد که خودش آن را طراحی می‌کند. سبک معاملاتی هر فرد به شخصیت، میزان سرمایه، اهداف مالی و زمان تعیین شده برای رسیدن به اهداف بستگی دارد. به همین دلیل حتی اگر در دوره‌های آموزشی مدیریت سرمایه در بازارهای مالی هم شرکت کرده باشید، کلیات طراحی سبک معاملاتی را یاد می‌گیرید و سپس باید با توجه به این فاکتورها، سبک منحصر به خودتان را ایجاد کنید.

استراتژی‌های مختلفی برای مدیریت صحیح پول در بازارهای مالی وجود دارد، اما یک استراتژی‌ کلی تقسیم دارایی‌ها در دو نوع سبد است:

• سبد اول سبد امنیت است که در آن دارایی‌هایی را می‌خرید که سود کم اما تضمین‌ شده‌ای دارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت جزو این دسته هستند.
• سبد دوم رشد نام دارد. در این سبد دارایی‌هایی خریداری می‌شود که ریسک بالاتری دارند، اما در صورت رشد سود خوبی نصیب معامله‌گر می‌کنند.

افراد با توجه به سبک معاملاتی که در نظر گرفته‌اند، دارایی‌هایشان را بین دو سبد بالا تقسیم می‌کنند؛ افرادی که ریسک‌پذیرتر هستند از سبد رشد بیشتر استفاده می‌کنند و افراد محتاط به سراغ سبد امنیت می‌روند. در رابطه با مدیریت مالی در مقاله دیگر دکامی بیشتر بخوانید.

بهتر است بخشی از پول خود را نیز به سرمایه‌گذاری‌های شخصی برای رسیدن به رویاهایتان اختصاص دهید. ممکن است برای رسیدن به این رویاها نیاز باشد روی خودتان سرمایه‌گذاری کنید و آموزش ببینید یا پولتان را ذخیره کنید و به مرور زمان بودجه مورد نیاز برای رسیدن به آن را به دست آورید.